Ichthyosarcotoxism balık
yenilmesi ile ortaya çıkan gıda zehirlenmesidir. En sık ve yaygın araştırılmış
tipi periferik sinir sistemini etkileyen ciguatera zehirlenmesidir. Balık
etinin deniztipi fitoplanktonlarından olan Gambienerdiscus toxicus tarafından
üretilen toksinlerden oluşur. Daha az rastlanan çeşidi ise santral sinir
sistemini etkileyen Ichthyoallyeinotoxismdir. Hint ve Pasifik okyanusu ve
Akdenizde tropikal ve ılıman denizlerde yaşayan bazı balıklarla olur. Sekiz
familyaya ait toksik balık türü bilinmektedir.
Türkiye’de bunlardan Akdeniz ve
Güney Afrika açıklarında yaşayan ve sırtındaki altın rengi cizgileri ile
tanınan Sparidea ailesinde çipura benzeri Sarpa salpa türü sarpa balığı ve
Sigaridae ailesinden Siganus luridus ve Siganus rivilatus çarpan balığı veya
esmer sokar, beyaz sokar balığı olarak bilinmektedir. Sarpa salpa balıkları
otçul balıklardır, Posidonia oceanica adlı deniz bitkilerini tercih ederler.
P.oceanica yapraklarında olan dinoflagallate nörotoksini içerir. Bu balığın
kontrol balık ile karşılaştırıldığı bir çalışmada iç organlarında,
karaciğerinde ve beyninde lipid peroksidasyonu oranı yüksek bulunmuştur. Toksisite
balığın türüne, yaşadığı yere, mevsime ve hazırlama biçimine göre değişebilir.
Yakalanınca derhal iç organlarının çıkarılması, pişirirken başının ayrılması
önerilir. Toksinler muhtemelen ısıya dirençlidir, kızarmış, kaynatılmış,
buharda pişmiş veya çiğ tüketilmiş balıklarla olan vakalar bildirilmiştir.
Genellikle güvenli olduğu düşünülen balığın tesadüfen toksik etki yapması ile
çıkan vakalar sıktır. Ancak halüsinojen özelliği nedeniyle özellikle
kullanıldığı durumlar da bilinmektedir.
Sarpa balığı Roma imparatorluğu
döneminde eğlence amaçlı olarak ve Polinezya populasyonunda törensel olarak
kullanılmıştır. Halüsinojenik bu tiplerin özelliklerini yansıtan geleneksel
isimleri vardır. Sarpa salpa, (dreamfish= the fish that makes dream) rüya
gördüren balık, Siganus spinus (the fish that inabriates) sarhoş eden balık,
Mulkoidichthys samoensis (the chief of ghosts) hayaletlerin şefi olarak
adlandırılmıştır. SSS belirtileri olarak görsel halüsinasyon ve kabuslarla
karakterizedir. LSD tipi halüsinasyonlar yapmaktadır. Klinik semptomların
ortaya çıkışı yenilmesinden sonraki dakikalardan iki saate kadar olabilir. İlk
semptomlar sarhoşluğa benzer, denge ve koordinasyon kaybı ve genel kırıklık
olur. Boğaz ağrısı, mide ekşimesi ilk
dönemde bildirilmiştir. Birkaç saat içinde zehirlenmelerin spesifik belirtileri
deliryum, genellikle hayvanlarla ilgili görsel ve/veya işitsel halüsinasyonlar,
depresyon, taşikardi ve hiperventilasyonun tetiklediği ölecekmiş hissi ve
davranış bozukluğu şeklindedir. Hasta uyuyabilirse korkutucu kabuslar olur.
Bulantı, karın ağrısı ve diare şeklinde gastrointestinal semptomlar birkaç
vakada bildirilmiştir, genellikle hafiftir.
De Haro ve Pommier tarafında
bildirilen iki vakadan birincisinde belirtiler balık yedikten iki saat sonra
çıkmış gastrointestinal şikayetler, kaslarda güçsüzlük, bulanık görme dev
örümcekler, böcekler görme, hayvan çığlıklar duyma şeklinde halüsinasyonlar,
taşikardi tanımlanmıştır. 36 saatte semptomlar düzeldiğinde hasta
halüsinasyonları ve o dönemi hatırlamamaktadır. İkinci vakada ise insan ve
hayvan çığlıkları şeklinde işitsel halüsinasyonlar ve iki gün süreyle korkutucu
kabuslar tanımlanmıştır. Antidot veya spesifik tedavi yoktur. Semptomatik
tedavi uygulanır. Genelikle 24-36 saatte hafifler birkaç gün halsizlik devam
edebilir.
- De Haro L, Pommier P:Hallucinotory fish poisoning( Ichthyoallyeinotoxism): two case reports from the Western Mediterranean and liretature review. Clinical Toxicology,44:185-188,2006
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder