Hasta yakını kimdir?

Bu hastanın sahibi nerde?...

Asistanlığa ilk başladığım zamanlardı… servis çalışanlarının kullandığı kalıbı sorgulamadan ben de kapıvermişim, arkadaşlardan biri uyardı, “hasta sahibi” denmez, “hasta yakını” denir. 

Hasta yakınları ile bazen şöyle bir konuşma olur:

-Doktor hanım, bu hastanın kimsesi yok siz sahip çıksanız…

-Siz neyi oluyorsunuz?

-Kızıyım.!    

Bu “kimsesi yok” bazen üstü kapalı olarak hastanın parası yok, maddi gücü yok anlamında kullanılsa da aslında hasta yakını bu hastayı sahiplenin derken yakını olun, yakınıymış gibi yardım edin ricasında bulunuyor.

Bu hastanın yakını nerde, bu hastanın yakını kim… kimdir hasta yakını?

Yakını, yakında olan yanında duran kişi kimi zaman annesi, babası, karısı, kocası, oğlu, kızı, gelini, damadı, kardeşi, halası, teyzesi, amcası, dayısı, kuzeni, yeğeni, arkadaşı, komşusu, patronu, yardımcısı, bakıcısı olur hastanın yakını…İlgilenen kişi hastayı doktora, hastaneye getiren kişidir, yardımcı olur, kayıt işlerini yapar, hastanın verdiği bilgilerin eksiklerini tamamlar, doktoru dinler, yapılacakları anlar, hastaya tekrar açıklar. Zor iştir hasta yakını olmak, yanınızdaki hasta çaresizdir, yardıma ihtiyacı vardır ama hasta yakını bu üstlendiği görevin sınırlarını her zaman bilemez, belirleyemez. Çünkü bu değişken bir durumdur; hastaya, hastalığına ve hasta ile yakınlığınıza göre değişir.  Kimi dengeyi tam kuramaz hastaya küçük çocuk gibi davranır, kimi de öğretmen edasıyla hastasını uyarır, sorumluluğunu üstlenmesini bekler, yapabilecek durumda mıdır diye düşünemez. Yabancı dillerden yapılan çevirilerde “ bakım veren” diye çevriliyor, ama Türkçe günlük dilde  hastaya bakım veren sözü yapay görünüyor.

Ben Nöroloji uzmanıyım, yıllar içinde pek çok hasta yakını ile karşılaştım, onlardan pek çok şey öğrendim. Bazılarına hayran oldum, bazılarını istemeden bilinçsiz olarak kendi ölçülerime göre yargıladım.

Sağlıkçılar çoğunlukla hastaya odaklanır, yakınlarını gerektiği kadar dikkate almaz. Oysa hastaya yaklaşımda çok önemlidir. Doktorların yaptığı ilk şey hikaye almak dedikleri konuşmadır. Hasta şikayetini anlatır, doktor sorular sorar, hastalığın hikayesini öğrenmeye çalışır. Pek çok durumda bu çok kritik konudur, doğru hikaye verilmezse doktor doğru yaklaşım gösteremeyebilir. Hasta her zaman uygun bilgi verecek durumda olmayabilir, ya da sorununu kendisi fark etmemiş olabilir, hasta yakını burada anahtar rol oynar, eksik bilgileri tamamlamalıdır. Bazen hasta yakınları hastayı üzme endişesi ile verilen bilgideki eksikleri, yanlışları düzeltmez. Hastanın arkasından doktora göz kırpan, aslında öyle değil, anlattığı doğru değil işareti yapan hasta yakınları vardır. Ama hasta çıktıktan sonra gelip doğrusunun ne olduğunu anlatmaz, doktorun kaş göz işareti ile anladığını varsayar, doktor buradan sorunu tahmin ettiyse bile sorunu zamanını, şiddetini bilmeye ihtiyacı vardır. Bazen titiz bir hasta yakını birkaç gün önce gelir, hastasını doktora anlatır, birkaç gün sonra geldiğinde doktorun hatırlamasını, anlamasını bekler. Bir sürü hasta gören poliklinik hekimi ayrıntıları hatırlamayabilir.

Hasta yakınının hasta ile geldiği zaman önce doktor ile yalnız konuşup, hasta ile doktor görüştükten sonra tekrar yalnız olarak doktorun soracağı bir soru varsa cevaplaması herhalde daha uygun olacaktır. Özellikle bazı nörolojik problemlerde uygun yaklaşımdır.